برای تماس گرفتن کلیک کنید
برای تماس گرفتن کلیک کنید
آقای دکتر علی خاجی این دوره را با تعریف اخلاق حرفه‌ای شروع کردند و مفهوم آن را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار دادند.
ایشان فرمودند: کار، شغل و حرفه با هم متفاوت هستند. هر فعالیت جسمی را "کار" می‌گویند. "شغل" کاری است که به منظور کسب در آمد انجام می‌دهید، اما حرفه ورای این‌هاست. حرفه‌مندان داری مهارتی هستند که انجام آن به تخصص و مهارت خاصی نیاز دارد و از آنان انتظار می‌رود که اخلاق حرفه‌ای خاصی نیز داشته باشند.
وقتی ادعا می‌شود که ما خدمات خاصی را ارائه می‌کنیم، لازمه‌ی آن دیدن آموزش‌های خاص است. اخلاق سازمانی و اخلاق کسب و کار، عمل کردن به تعهداتی است که در شروع یک پروژه تعیین شده است. این دسته افراد باید چارچوب اخلاقی خاصی داشته باشند و خود را ملزم به رعایت کردن آن بدانند.
اخلاق فردی و اخلاق سازمانی
در تعاریف قدیمی به صفاتی که در انسان نهادینه شده است و بدون اجبار بیرونی از افراد سر می‌زند اخلاق می‌گویند .
اما اخلاق در تعریف جدید (ethics) از قواعد صحبت می‌کند، فرای اینکه قلباً به آن اعتقاد دارید یا خیر.
برای مثال شما ممکن است دروغ‌گو باشید، اما وارد سازمانی می‌شوید که نباید دروغ بگویید، حال به این جا می‌رسیم که وقتی فردی در طول عمر خود دروغ گفته است و این اخلاق در او نهادینه شده چطور می‌شود در ساعاتی از روز این اخلاق را کنار بگذارد.
پس باید بدانیم که آیا اخلاق را در حوزه‌ی فردی ببینیم یا سازمان و اینکه کدام یک بر هم تقدم دارند.
وظایفی که سازمان آن را برای افراد تعریف کرده، جزئی از تعهدات سازمان است. شما قبل از اینکه وارد این حوزه‌ی کاری بشوید و در روستاها یا شهر‌ها به افرادی کمک کنید، وظایفی را برای سازمان و افراد درون سازمانتان تعریف کرده‌اید، پس تعهد به وظایفتان جزئی از مسئولیت شغلی شماست.
مورد بعدی کرامت انسانی است. هر انسانی محترم و دارای کرامت است فارغ از نژاد، رنگ، جنس، زبان، مذهب، عقیده، مرام سیاسی یا منشا اجتماعی. کرامت انسانی به عنوان مبنای فلسفی تمامی حقوق بشر شناخته می‌شود. حفظ این مورد در مشاغل و سازمان‌ها بسیار حائز اهمیت است.
حفظ حقوق اولیه برای همه‌ی انسانها مهم و محترم است و هیچ‌کس حق ندارد آن را پایمال کند. هدف اول از اخلاق این است که جدا از هر تفاوت انسانها کرامت‌شان حفظ شود و هدف دوم آن، انجام وظایف به بهترین نحو و بالاترین استاندارد است. زمانی که به این اهداف برسیم یعنی عملی اخلاقی انجام داده‌ایم، چه در حوزه‌ی فردی و چه سازمانی.
در اینجا دکتر رو به افرادی که در جلسه حضور داشتند پرسید: به نظر شما اخلاق سازمانی مقدم است یا اخلاق فردی؟
وی بعد از شنیدن جواب‌ها فرمود: اگر اخلاق سازمانی را مقدم بر اخلاق فردی بدانیم با تعریف اولیه اخلاق در تناقض است. این افراد هستند که سازمان‌ها را می‌سازند؛ حال اگر افرادی که از بیرون می‌آیند دارای رفتار اخلاقی نباشند آیا سازمان اخلاقی شکل می‌گیرد؟ باید گفت وزن سازمان در جامعه کم کم رو به پیشرفت است، اما این را هم در نظر بگیرید که چون افراد از خانواده‌ها و فرهنگ‌های مختلف می‌آیند وقتی از اخلاق صحبت می‌کنیم در واقع از رفتار نیز حرف می‌زنیم.
در این میان چهار گروه وجود دارند:
گروه اول: همیشه غیر اخلاقی رفتار می‌کنند.
گروه دوم: همیشه درست عمل می‌کنند.
گروه سوم: افرادی هستند که عموما مسائل اخلاقی را رعایت نمی‌کنند، ولی در بعضی مواقع درست عمل می‌کنند.
و گروه چهارم اکثر مواقع درست عمل می‌کنند و به ندرت احتمال خطا در رفتار و کردارشان وجود دارد.
گروه هدف ما گروه چهارم است. نواقص و مشکلاتی که در جامعه نیز وجود دارد منشاء آن همین گروه است، زیرا ما فرض می‌کنیم انسان‌هایی که سالم زندگی کرده‌اند خطایی از آنها سر نخواهد زد، بنابراین سیستم نظارتی را از آنان بر می‌داریم، این کار باعث افزایش تمایل به خطا در این گروه می‌شود.
بنابرین در مدیریت سازمان باید به این نکته توجه داشته باشیم که همیشه سیستم نظارتی بر تمام افراد وجود داشته باشد.
در اینجا آقای دکتر از فعالیت مجموعه سازمانی افرادی که در این جلسه حضور داشتند سوال کردند و بحث اخلاق در حوزه‌ی سازمان‌های امدادرسان ادامه پیدا کرد. ایشان با بیان این مطلب که منظور از اخلاق سازمانی، مجموعه‌ی استانداردهای اخلاقی است که در سازمان باید آنها را رعایت کنید موارد آماده سازی یک سازمان اخلاق‌مدار را این طور بیان کردند:
آموزش تخصصی / عمومی
آقای دکتر علی خاجی در ادامه گفت: در حوزه‌ی کاری شما اولین برخورد با افراد آسیب دیده بسیار اهمیت دارد. از این رو افراد باید در این حوزه هم آموزش تخصصی و هم آموزش عمومی ببینند.
اخلاق سازمانی / حرفه‌ای بودن مدیران
یک سازمان اگر بخواهد اخلاقی عمل کند باید مدیر حرفه‌ای داشته باشد. مدیران غیر‌حرفه‌ای هر سازمانی را از پا در می‌آورند. سازمان امدادرسان باید مدیری حرفه‌ای، کاربلد و دارای رشته‌ی تحصیلی مرتبط باشد.
برنامه‌ریزی
مدیر مجموعه قبل از شروع هر کار و انجام هر پروژه برنامه‌ریزی دقیقی دارد. مدیر حرفه‌ای برنامه‌اش را می‌داند و هدف مشخصی را دنبال می‌کند.
تجهیزات و وسایل
یک مدیر و یک مجموعه‌ی حرفه‌ای بعد از تعیین هدف، به سراغ منابع مورد نیاز و خرید تجهیزات می‌رود. در بسیاری از مواقع و با توجه به کمبودهای یک موسسه اگر سراغ گروه هدف نرویم خیلی بهتر از زمانی است که برویم، ولی تجهیزات مناسب آن را نداشته باشیم. فرد کم درآمد و آسیب‌پذیرِ تحت پوشش این موسسات، زندگی خود را با تمام محدودیت‌ها پیش می‌برد. وقتی ما دنیا را از دریچه نگاه خودمان به او نشان دهیم و به یک باره وی را رها کنیم مانند این است که فرد را در برزخ گذاشته‌ایم. این مسئله باعث چالشی جدید در زندگی او خواهد شد.
سیاست‌گذاری
سازمان باید اصول و قواعدی که تصمیم‌گیری‌ها را بر اساس آن انجام می‌دهد مشخص و برنامه‌های کوتاه و بلند مدت خود را تعیین کند.
هماهنگی
سازمان‌های یاری‌رسان در هر منطقه باید با دهیاری یا نماینده‌ی مردم محلی آن روستا هماهنگ باشند. این هماهنگی باعث عدم اصطکاک در محیط می‌شود.
دکتر علی خاجی بعد از پایان این مطلب مبحث بعدی یعنی اخلاق حرفه‌ای هنگام خدمات‌رسانی را مطرح کردند:
ارتباط با گیرنده‌های خدمت
اولین قدم هنگام خدمت‌رسانی ارتباط با گیرنده‌های خدمت است که نقش مهمی در اعتماد‌سازی این افراد دارد، بنابراین بهتر است در اولین برخورد، با تجربه‌ترین و متخصص‌ترین افراد حاضر در مجموعه را به منطقه‌ی مورد نظر بفرستید.
حضور رسانه
به هیچ وجه از افرادی که به آنان خدمات ارائه می‌دهید و از آنها حمایت می‌کنید، عکس و فیلم تهیه نکنید. این کار توهین آمیز است و ممکن است آسیب‌های غیر قابل جبرانی به این افراد و یا به آینده‌ی آنها بزنید، زیرا رد عکس در فضای مجازی هیچ وقت پاک نخواهد شد.
رسانه تیغ دو دم است، هم می‌تواند به مجموعه‌ی شما کمک کند، هم ریشه‌ی فعالیتتان را بزند. ممکن است بگویید هدف از اطلاع‌رسانی و گرفتن عکس، جلب اعتماد افرادی است که سازمان یا بنیادِ ما را به صورت مالی حمایت می‌کنند، من به شما راه‌های جاگزین را پیشنهاد می‌دهم. اگر ضرورت داشت می‌توان راه‌های دیگری برای جلب اعتماد افراد در راستای اهداف سازمان پیدا کرد.
وقتی بحث رازداری و حریم خصوصی پیش می‌آید ما حق نداریم هیچ تصویری از افراد گیرنده خدمت منتشر کنیم. همه باید این را بدانید که سنگ بنای برخورد اخلاقی یک موسسه‌ی کمک‌رسان اعتماد افراد گیرنده‌ی خدمت است. حتی اگر عدم انتشار تصویر برای ما باعث زحمت و فعالیت بیشتر شود. اگر هیچ راهی وجود نداشت، تصویر باید بی‌نام منتشر شود، یعنی شناسایی فرد در تصویر ممکن نباشد.
در ادامه یکی از مددکاران اجتماعی حاضر در جلسه سوالی مطرح کرد: اگر گیرنده‌ی خدمت از انتشار تصاویرش رضایت داشته باشد تکلیف چیست؟ آقای دکتر پاسخ این سوال را این‌گونه دادند: حتی اگر گیرنده خدمت راضی به انتشار فیلم یا عکس خود باشد، باز هم وظیفه‌ی اخلاقی ما حکم می‌کند که این کار را انجام ندهیم. زیرا اعتبار سازمان را زیر سوال می‌بریم. حتی در جوامع پیشرفته نیز اگر این کار انجام شود اشتباه است و در راستای شوآف اجتماعی است. ممکن است بعضی از افراد از منظر روانی نیاز به دیده شدن داشته باشند، ما نباید ابزار دیده شدن افراد باشیم. مدیران حرفه‌ای قبل از ورود به محل باید به نیروهای خود آموزش‌های لازم را بدهند و افراد حاضر در سازمان نیز باید بدانند در صورت نقض این قوانین بلافاصله از محیط و سازمان خارج خواهند شد.
باید بدانید که مسئله‌ی رازداری نسبی است، ولی در این حوزه باید آن را مطلق فرض کنیم تا بتوانیم دامنه‌ی اشتباه را تا حد ممکن محدود سازیم.
افراد آسیب‌پذیر
در ارتباط با افراد آسیب‌پذیر از محدوده‌ی عرف آن فراتر نرویم. برقراری ارتباط خلاف عرف بین دهنده و گیرنده‌ی خدمت، اعتبار و اعتماد را نابود می‌کند. گاهی شاید توجه بیش از حد به یک کودک باعث نابودی آینده او شود. بنابراین در این حوزه نیز افراد باید آموزش‌های لازم را ببینند.
امنیت روانی
امنیت روانی یکی از نیازهای اساسی انسانها است که بر سلامت، رفاه و توسعه آنها تاثیر می‌گذارد.
شما با رها کردن افراد در میانه‌ی کمک‌رسانی به امنیت روانی آنان خدشه وارد خواهید کرد. در مورد خردسالان نیز با کوچکترین صحبتی، دید کودک نسبت به والدین‌اش تغییر می‌کند و نسبت به شرایط خود بدبین می‌شود. ما هرگز نباید به کودک احساس ناتوانی والد را بدهیم، زیرا امنیت روانی او را دچار خدشه خواهیم کرد. .
انگیزه شرکت در امدادرسانی
انگیزه‌ی شرکت در امداد یا خدمت‌رسانی فقط خدمت است و لا‌غیر. اگر انگیزه چیزی مانند دیده شدن انجمن، سازمان یا فرد خاصی باشد باعث ضربه و بی‌اعتباری به سازمان می‌شود.
مسائل مذهبی و فرهنگی/ زبان
ایران کشوری چند فرهنگی و دارای تنوع قومی و زبانی است. ما به هیچ عنوان حق نداریم در مباحث فرهنگی، مذهبی، زبان و لهجه افراد دخالت کنیم. همچنین در روابط بین اعضای خانواده نیز نباید ورود کنیم. ما باید بدانیم در هر جایگاهی محور تصمیم‌گیری بین روابط درون خانوادگی نیستیم. نکته‌ی مهم در این موضوع، دانستن این نکته است که وقتی نمی‌توانیم در مواردی، حمایت کامل و صفر تا صدی را انجام دهیم، هر گونه دخالت موجب آسیب و ضرر‌های جبران‌ناپذیری خواهد شد. در اینجا یکی دیگر از مددکاران اجتماعی فعال در حوزه‌ی کودکان سوالی راجع به حمایت از کودکی که تحت آزار واقع شده مطرح کرد که دکتر پاسخ داد: در بحث کودک آزاری اگر فردی را دیدید که دچار آزار از طرف والد یا اطرافیان خود شده است، باید بر احساست خود غلبه کنید و مورد را به مراجع بالاتر ارجاع دهید. زیرا در نهایت وقتی آن کودک به طور کامل تحت حضانت والد خود است و او به همان محیط و خانه بر خواهد گشت، در آینده ممکن است خطراتی سلامت و جان او را تهدید کند. بنابراین میزان ورود، مخصوصاً در حوزه‌ی کودکان باید حساب شده باشد. همان‌طور که می‌دانیم به اسم خیرخواهی نمی‌شود قوانین را نقض کرد. باید به دنبال راه حل بود، ولی بی‌مبالاتی باعث می‌شود راه بر حمایت از کودک اول و همچنین بر روی دیگر کودکان بسته شود. در اینجا سوالی مطرح شد که آیا رعایت قانون به هر قیمتی اخلاقی است؟ زیرا گاهی قانون خودش موجب بهروزی کودکان نمی‌شود، در این موارد ما چه کمکی می‌توانیم انجام دهیم؟ که آقای دکتر خاجی در جواب گفت: کارکرد قانون با اخلاق متفاوت است. کارکرد قانون ایجاد نظم در جامعه است، ما می‌توانیم قانون را ارزیابی اخلاقی کنیم، اما با وجود غیر اخلاقی بودن بعضی قوانین نمی‌توانید آن را نادیده بگیرید زیرا با شما برخورد خواهد شد، چه توسط سیستم حکومتی چه افراد ساکن در منطقه. در اینجا خانم شهبازی "مدیر عامل انجمن پویش همیاری با کودکان" اضافه کرد: ایران در سال 1372کنوانسیون حقوق کودک را پذیرفته و ما می‌توانیم فعالیت‌های خود در این زمینه را با توجه به این موضوع پیش ببریم.
در ادامه‌ی بحث آقای دکتر اظهار داشت: امروزه بیشترِ سازمان‌ها برای افزایش توانمندی، رشد، بقای بلندمدت و کاهش ریسک عملیات خود نیازمند تعیین اولویت هستند ایشان در مبحث اولویت‌بندی فرمود:
بهتر است یک سازمان قبل از شروع پروژه تیم ارزیاب خود را به منطقه‌ی مورد نظر اعزام کند، تا بر همین اساس اقشار شایسته دریافت خدمات در اولویت‌بندی و نوع خدمات قابل ارائه به افراد مشخص شود.
تصمیم‌سازی
تصمیم‌سازی و مشاوره گرفتن از دیگر نهاد‌ها و سازمان‌هایی با اهداف مشترک می‌تواند در بن‌بست‌ها ما را یاری دهد و حتی از لحاظ روانی به فرد یا سازمان کمک کند.
در این میان بهتر است به این موضوع نیز اشاره کنیم که عوارض اختلالات سایکولوژیک در نیروهای امدادی بسیار زیاد است و بر تفکر و رفتار فرد تاثیر می‌گذارد و باعث ناتوانی در زمینه‌های مختلف می‌شود. نیروی انسانی برای سازمان امدادرسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. وقتی نیرو‌ها را به منطقه تحت پوشش می‌فرستیم، در برگشت حتما باید فرایند ریکاوری فرد را فراهم کنیم، زیرا میزان ناامیدی در این افراد ممکن است صدمات بنیادینی به سازمان بزند و باعث تزریق ناامیدی در مجموعه شود. ما باید با کمک روانکاوان افراد را بعد از خروج از منطقه ارزیابی کنیم تا نیرویی که برای کمک‌رسانی اعزام می‌شود، دچار مشکلات روانی نشود و راه دشوار حمایت از افراد را بتواند ساده‌تر ادامه دهند.
توزیع منابع
توزیع منابع باید مشخص و بر اساس قاعده باشد.
خروج از منطقه
باید بدانیم خروج ناگهانی، افراد حاضر در منطقه را دچار آسیب می‌کند. برای مثال فرض کنید ما با وارد شدن به یک محل در مباحث درمانی دخالت کنیم و داروهای جدیدی را وارد و توزیع کنیم. بعد از چند ماه با اتمام نیرو یا بودجه محل را ترک می‌کنیم. آنها که بعد از حضور ما اعتمادشان به سیستم درمانی منطقه خود از بین رفته است، دسترسی‌شان از این دارو قطع می‌شود دچار ضرر‌های جبران‌ناپذیری می‌شوند. پس بهتر است خروج با برنامه‌ریزی و هماهنگی سازمان‌های ساکن در منطقه باشد.
شایستگی ارائه دهندگان خدمات
افراد حاضر در سازمان نباید دچار حس رقابت ناسالم باشند. شرایط جسمانی و روانی آنها باید مناسبِ شرایط محیطی و همچنین در انجام کار تیمی پیش قدم باشند.
پاسخگویی
پاسخگویی باعث بهبود عملكرد سازمان در دستيابي به اهداف مي‌گردد، اعتماد بین سازمان و افراد را بیشتر و همچنین دریچه‌ی پیشرفت را بر روی شما و سازمانتان می‌گشاید.
کسب رضایت برای امدادرسانی
افراد حاضر در منطقه باید از انجام فعالیت شما رضایت کامل داشته باشند.
مستند‌سازی
تمام فعالیت‌ها در این حوزه‌ی کاری باید مستند شده باشد. مستند‌سازی به عنوان یک ابزار بسیار مهم برای ثبت و انتقال دانش و تجربه در هر حوزه‌ای محسوب می‌شود که باعث بهبود فرآیندها و سازمان‌ها خواهد شد.
نیروهای بومی
از نیروهای بومی کمک بگیرید و بدانید که این افراد نیاز‌ها و کاستی‌های منطقه‌ی خود را بیشتر و بهتر از شما می‌شناسند. وی خاطر نشان کرد نیروهای یک سازمان امدادرسان باید دقت کنند هنگام فعالیت، ظاهر و پوشش خود را متناسب با آن محیط جغرافیایی انتخاب کنند.
وی در ادامه فرمود: اخلاق سازمانی ارزش‌های یک سازمان برای کارکنانش، مستقل از قوانین و مقررات را بیان می‌کند. همچنین قوانین و استانداردهای اخلاقی را به طور مداوم محک می‌زند و طبیعتی پویا دارد. در ادامه ایشان چند بخش مهم از اخلاق سازمانی را بیان کردند:
مسئولیت‌پذیری
توزیع منابع و هر فعالیتی که افراد حاضر در سازمان انجام می‌دهند گزارش آن را باید به حامیان خود بدهند. اگر مسئولیت‌پذیر باشیم پاسخگو نیز هستیم.
ما باید چرایی تمام تصمیم‌ها و سیاست‌های سازمان خود را به روشنی بیان کنیم. مدیرانی که مسئولیت کار و تصمیم خود را می‌پذیرند سازمانی حرفه‌ای دارند.
پیش‌بینی‌پذیری
پیش‌بینی روشی است برای پیش‌گویی آگاهانه با استفاده از داده‌های تاریخی به عنوان ورودی اصلی، برای تعیین هدف آینده یک سازمان. سازمان‌ها باید پیش‌بینی‌پذیر باشند و افراد نیز باید بدانند که خدمات و شرایط دریافت آن ثابت است. اگر قواعد و مقرارت قائم به فرد باشد و دائم تغییر کند آن سازمان قابل اعتماد نیست.
نیاز سنجی
همیشه باید نیاز‌سنجی از افراد حاضر در منطقه صورت بگیرد؛ این نیازهای را همان گیرنده‌ی خدمت به شما اطلاع می‌دهد.
گاهی سازمان‌ها نیاز را به افراد القا می‌کنند و حرف و نیاز گیرنده خدمت را فاقد اهمیت می‌داند.
باید بدانیم که اولویت یک مجموعه باید خدماتی باشد که گیرنده خدمت به آن نیاز دارد.
افراد آسیب‌پذیر
کودکان مهمترین قشر آسیب‌پذیر جامعه هستند. علت اصلی آسیب‌پذیری کودکان و دانش‌آموزان، کامل نشدن مهارت‌ها و شرایط سنی آنان است. جدا از بحث سرپرستی و حضانت کودک بحث تغذیه از موارد مهم و کلید سلامتی آنان است. دکتر خاجی در ادامه گفت: هیچ وقت و تحت هیچ شرایطی تغذیه‌ای که در منطقه مرسوم نیست را وارد محیط نکنید، زیرا تغذیه‌ی کودک وابسته به حضور شما در منطقه می‌شود. وی خاطر نشان کرد در مبحث تغذیه مادر و کودک را جدا از هم نبینید؛ اگر به تغذیه مادر توجه شود، میزان حمایت او از کودکش افزایش پیدا می‌کند، پس در این مورد اولویت با مادر است.
ممکن است بعضی از شرکت‌ها برای تبلیغات، غذاهای آماده‌ای را به سازمان شما پیشنهاد دهند، این پیشنهاد را هرگز نپذیرید، زیرا رابطه مادر با فرزند قطع و کودک را به یک تغذیه خاص وابسته خواهید کرد، همچنین در صورت نبودِ غذای آماده کودک آسیب جدی خواهد دید.
اصل‌گرایی
عدم ضرر رساندن. اولین قدم در مواجهه با افراد و یا ورود به منطقه این است که افراد آسیب نبینند. از مصادیق آسیب رساندن می‌توان به نداشتن مهارت در حوزه‌ی کاری، شرایط جسمی نامناسب برای ورود به منطقه، نداشتن تجهیزات، نداشتن مایحتاج اولیه‌ی فردی و نداشتن شرایط روانی مناسب اشاره کرد.
ایشان در ادامه خاطر نشان کرد: سازمان‌های امدادی غیر از نیرویی که به منطقه می‌فرستند، باید غذا و امکانات افراد خود را تامین کند و مایحتاج اولیه خود را از مردم محلی طلب نکنند. همین‌طور مردم محلی را قضاوت نکنید، فرهنگشان را زیر سوال نبرید و به آنها انگ نزنید.
در پایان کارگاه دکتر محمد‌رضا کوشش "مدرس و قائم مقام مدیریت توسعه فناوری سلامت دانشگاه علوم پزشکی" بیان کرد: داشتن اصول اخلاقی و حس مسئولیت‌پذیری محور اصلی رفتارهای انسان دوستانه است. ایشان خاطر نشان کرد: تمام نظام تعلیم و تربیت بر مبنای ایجاد حس مسئولیت‌پذیری است.
وی در ادامه به ارزش‌های سازمان انجمن پویش همیاری با کودکان به صورت تیتر‌وار اشاره کردند:
ایشان در ادامه از سرکار خانم شهبازی "مدیر عامل انجمن پویش همیاری با کودکان" که این فرصت را فراهم نمودند که همکاران و دوستاران این حوزه، دوره مقدماتی اصول اخلاقی را بگذرانند تشکر نمودند.
